Lisanî İlimler Dergisi

Edebiyat Dersine Yönelik Tutum Ölçeğinin Arap Edebiyatı Dersine Yönelik Uyarlanması

İbrahim Ethem POLAT, Zeliha ÇİLEK — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

Bu çalışmanın amacı, Özdemir (2008) tarafından geliştirilen Edebiyat Dersine Yönelik Tutum Ölçeğini Arap Edebiyatı dersine uyarlamaktır. Bu doğrultuda, Türkçe olarak hazırlanmış ve 4 alt boyut ile 33 maddeden oluşan ölçeğin maddeleri, uzman görüşleri doğrultusunda gerekli değişiklikler yapılarak Arap Edebiyatı dersi içerik ve kapsamına uygun hale getirilmiştir. Ölçek, 2023-2024 Akademik Yılı Bahar Döneminde Gazi Üniversitesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi Arap Dili Eğitimi Bölümü'nde öğrenim gören toplam 258 öğrenciye uygulanmıştır. Öncelikle, ölçeğin yapı geçerliğini incelemek amacıyla Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda, KMO değeri 0,87 olarak tespit edilmiş ve Bartlett testi sonucunda x²= 1263,27 (p= 0,01, p<0,05) bulunmuştur. AFA sonucunda, toplam varyansın %66’sını açıklayan ve faktör yükü 0,30’un altında kalan maddeler ölçekten çıkarılarak, 25 maddeden oluşan üç alt faktörlü bir yapı oluşturulmuştur. Ölçeğin model uyumunu değerlendirmek için Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmış ve üç boyutlu yapının doğrulandığı belirlenmiştir. Güvenirlik analizinde, ölçeğin genel ve alt boyutlara ait Cronbach's Alpha değerleri incelenmiştir. Ölçeğin toplam iç tutarlık katsayısı 0,88 olarak hesaplanmış, birinci alt faktörün iç tutarlık katsayısı 0,76, ikinci alt faktörün 0,74 ve üçüncü alt faktörün de 0,74 olduğu görülmüştür. AFA, DFA ve güvenirlik analizleri sonuçlarına göre, Arap Edebiyatı Dersine Yönelik Tutum Ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu söylenebilir. Ölçek uyarlama sürecinden elde edilen bu bulgular, ölçüm aracının etkinliğini ortaya koymaktadır.

التقنيات السردية والتداخلات النصية في "ما تبقى لكم" لغسان كنفاني

Mehmet Hakkı SUÇİN, Ayat Abu Alyaqin — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

يهدف هذا المقال إلى إجراء دراسة متعمقة في رواية "ما تبقى لكم" لغسان كنفاني، مع التركيز على تحليل الأساليب الروائية والتداخلات النصية فيها. يعالج المقال البنية السردية التي اعتمدها كنفاني، بما في ذلك استخدام التقنيات السردية مثل التلاعب بالزمن الروائي وتعدد الأصوات السردية. كما يناقش المقال كيفية بناء الشخصيات وتطويرها، حيث يُظهر كنفاني شخصياته كأدوات لتعميق التوترات الداخلية والصراعات النفسية والاجتماعية. يتناول المقال أيضاً استخدام اللغة بوصفها وسيلة لتجسيد الأفكار والمشاعر المعقدة، مع تسليط الضوء على دورها في التعبير عن مفاهيم مثل الاغتراب والهوية والمقاومة. بالإضافة إلى ذلك، يستكشف المقال التداخلات النصية، بما في ذلك الاستلهام من النصوص الأدبية الأخرى والتفاعل مع السياق الثقافي والسياسي الذي كتبت فيه الرواية. تُختتم الدراسة بنتائج نقدية تُبرز كيف أسهمت هذه الأساليب في تكوين رؤية نقدية جديدة في الأدب العربي الحديث، مع الإشارة إلى الأنماط الأدبية والتاريخية في هذا السياق.

اكتساب اللّغة البيئيّة وتعليم اللّغات الأجنبيّة

Musa YILDIZ, Mohamad Amin MOSTO — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

لا غرابة في أن يسعى الباحث في مضمار تعلّم اللغات إلى الكشفِ عن موضوع مهمّ للغاية؛ هو كيفية اكتساب اللغة، وأن يسعى للإجابة عن التساؤلات الّتي تدور في ذهن العامّة من الناس والخاصّة من المهتمّين والباحثين والدّارسين حول لغز اكتساب اللّغة وما يتعلّق به؛ لذلك جاء هذا البحث ليساهم في هذا الحقل الحيويّ، منطلقاً من أهميّة معرفة كيفيّة اكتساب اللّغة لدى الطفل خاصّة؛ لأنّها الطريق الأوضح لمعرفة كيفيّة اكتساب اللّغة ومعرفة مراحل اكتساب اللغة، فالنمو اللغويّ للطفل يمرّ بعدّة مراحل، وتُعدّ السنة الرابعة من عمره الأهمّ في اكتساب أنظمة اللّغة الأم. وأكدّ البحث على أنّ ذهن الطفل مهيّأٌ لتعلّم اللغة؛ لأنّه يستوعب المعلومات (المدخلات) ويدركها، وله القدرة على معالجتها عقلياً، لتنتهي إلى مخرجات لغويّة (صوتيّة). وأشار البحث إلى أهميّة البيئة اللغوية الّتي يوفّرها المحيط الاجتماعيّ للطّفل، وبالأخصّ الوالدان في مرحلة ما قبل المدرسة، ذلك أنّ مهارتَي الاستماع والتحدّث يكتسبهما الطفل اكتساباً طبيعياً في مرحلة مبكّرة في البيت من والديه. وعرّجَ البحث على العوامل المؤثّرة في اكتساب اللّغة ونموّها وتطورها، ومراحل اكتسابها، والعمر المناسب لتعلم اللغة، وأنّ هناك عوارض تقف حائلًا أمام تعلّم اللّغة الأجنبيّة، خاصّة لذوي الأعمار المتقدّمة الذين يرومون تعلّم اللّغة الأجنبيّة، فقد تقلّ دافعيّتهم إلى التعلّم عند شعورهم بتأخّر تعلّمهم اللّغة الأجنبيّة.

التعليم الفعّال للكتابة لغير الناطقين باللغة العربية باستخدام المنهج التواصلي

Ahmed ALDYAB — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

Etkili iletişimsel yöntem, Arapça'yı yabancı dil olarak öğrenenlere yazma öğretiminde öğrenciyi eğitimin merkezine yerleştirir ve yalnızca dilbilgisel kurallar yerine anlam ve etkili iletişime odaklanır. Bu yöntem, öğrenciler ile öğretmen arasında etkileşimi ve gerçek yaşamdan alınan durumların kullanılmasını esas alır; böylece yazılı anlatım becerisi doğal ve bağlama uygun bir şekilde gelişir. Dinleme, okuma ve konuşma gibi diğer dil becerileriyle bütünleşmiş olan bu yöntemde, yazma bağımsız bir beceri değil, bir iletişim aracı olarak değerlendirilir. Dil yapılarını ezberletmek yerine, öğrencilerin düşüncelerini ve duygularını yansıtan metinler üretmeleri teşvik edilir; hedef okuyuculara ve yazmanın amacına dair farkındalık geliştirilir. Bu yöntem, bireysel farklılıkları dikkate alır; grup çalışması, beyin fırtınası, ortak yazma ve yapıcı geribildirim gibi teknikler kullanılır. Öğretmen, bilgi aktaran biri olmaktan çok bir rehber ve kolaylaştırıcıdır; yazma için destekleyici ve motive edici bir ortam hazırlar. Bu yaklaşım, bağımsızlık ve eleştirel düşünmeyi teşvik eder; yazılı yeterlilik, planlama, taslak oluşturma, gözden geçirme ve yeniden yazma gibi aşamalarla kademeli olarak geliştirilir. Ayrıca, öğrencinin hayatıyla ve ilgi alanlarıyla ilgili konular kullanılarak motivasyon artırılır. Bu makalede, etkili iletişimsel yöntemin Arapça'yı yabancı dil olarak öğrenenlere yazma öğretimindeki etkinliği ele alınacaktır.

Mehcer’de Bir Şairin İzleri: Reşîd Eyyûb’un Şiirlerinde Vatan Hasreti ve Hüzün

Fatma İpekçioğlu — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

Öz: Bu makale, Arap edebiyatının önemli bir kolu olan Mehcer edebiyatını ve bu edebiyatın öne çıkan isimlerinden Reşîd Eyyûb’un şiirlerinde “hüzün” ve “gurbet” temalarını incelemektedir. 19. yüzyılın sonlarından itibaren Lübnan, Suriye, Filistin ve Ürdün gibi bölgelerden Amerika’ya yapılan göçler, Arap edebiyatında yeni bir edebi oluşumun doğmasına yol açmıştır. Göç eden Arap şairler, karşılaştıkları ekonomik ve sosyal sıkıntılar, memleket özlemi ve yabancılaşma gibi duygularını şiirlerine yansıtmışlardır.

Bu ortamda iki ana edebi topluluk ortaya çıkmıştır: Kuzey Amerika’da er-Râbıtatu’l-Kalemiyye ve Güney Amerika’da el-Usbetu’l-Endelusiyye. Bu gruplar, göçmen Arapların edebi kimliklerini korumalarını ve yaşadıkları duyguları ortak bir dille ifade etmelerini sağlamıştır.

Reşîd Eyyûb da bu edebi çevre içinde önemli bir şair olarak öne çıkmaktadır. Şiirlerinde özellikle vatan hasreti, yalnızlık, melankoli ve mistik duygulara yer vermiş; doğa ve orman gibi temalarla sade bir yaşam özlemini dile getirmiştir. Onun şiirleri sadece Mehcer edebiyatının değil, aynı zamanda modern Arap şiirinin de önemli örnekleri arasında sayılmaktadır.

Makale, Mehcer edebiyatının tematik yapısını tanıttıktan sonra, Reşîd Eyyûb’un hayatı, edebi kişiliği ve şiirlerinde sıkça işlediği hüzün ve gurbet duygularını örneklerle analiz etmektedir.

المنهج الاجتماعي ودوره في تعلم اللغة الثانية

Mohammad Alsokhny — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

يُعد المنهج الاجتماعي أحد أبرز الاتجاهات الحديثة في مجال تعلم اللغة الثانية، إذ يركز على البعد التفاعلي والاجتماعي لاكتساب اللغة، متجاوزًا التصورات التقليدية التي تضع المتعلم في إطار فردي معزول. تسعى هذه المقالة إلى إبراز أهمية المنهج الاجتماعي في تطوير كفايات المتعلمين اللغوية والثقافية من خلال تفاعلهم مع المحيط الاجتماعي واللغوي، سواء في البيئة الصفية أو المجتمعية الأوسع. يستند المقال إلى نظريات علم اللغة الاجتماعي وعلم النفس التربوي، مبرزًا كيف يُسهم التفاعل، والمواقف الحياتية الواقعية، والتعاون بين المتعلمين في تعزيز مهارات الاستماع، والكلام، والقراءة، والكتابة. كما يستعرض المقال بعض النماذج التعليمية المبنية على هذا المنهج مثل التعلم التعاوني، والتعلم بالمهمات، والممارسة المجتمعية. وتشير النتائج إلى أن إدماج المتعلم في سياقات اجتماعية حقيقية يعزز دافعيته للتعلم، ويساعده على استخدام اللغة بصورة طبيعية وفعّالة. وتُختتم المقالة بتوصيات لتوظيف المنهج الاجتماعي في برامج تعليم اللغة الثانية، خاصة في البيئات متعددة الثقافات، لضمان تعلم أكثر تكاملاً وإنسانية.

الدلالات الثقافية للأرقام في العرف اللغوي العربي

Erdinç Doğru, Manal Alsalahat — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

Bu makale, Arap kültüründe sayıların anlamsal ve simgesel değerlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Arap kültüründe sayılar yalnızca gerçek anlamlarıyla sınırlı kalmamakta, aynı zamanda toplumun inanç ve değer temelli yapılarından kaynaklanan çeşitli sembolik anlamlar da taşımaktadır. Çalışmada, Arap dilsel ve kültürel örfünde belirgin bir şekilde yer alan sayılar ele alınmaktadır: Bunlar; üç, dört, beş, yedi, sekiz, on, kırk ve büyük sayılar olarak 100, 1000, 70.000, 50.000 sayılarını içermektedir. Bu sayılar, Kur’an ayetlerinde ve Hadislerde yer almalarıyla dini anlamlar kazanmış; Arap edebiyatı, halk anlatıları, atasözleri ve deyimlerde ahlaki ve toplumsal değerleri yansıtan birer ifade aracı olarak yer almışlardır. Makale, daha önce hazırlanmış bir yüksek lisans tezinden elde edilen verilere ve güncel akademik çalışmalara dayanarak sayıların sosyal, dinî ve edebî bağlamlardaki simgesel ve kültürel anlamlarını kapsamlı bir analiz çerçevesinde ele almaktadır.

“Üç” sayısı, mükemmellik ve dengeyi; “dört” sayısı, tamamlanmışlığı, bütünlüğü ve kozmik uyumu; “beş” sayısı, düzeni, bütünleşmeyi, gücü ve kötülükten korunmayı; “yedi” sayısı, kutsal bir sayı olarak evrenin tamamlayıcılığını ve dini ritüellerdeki yaygınlığını; “sekiz” sayısı, bütünselliği, dönüşümü ve yenilenmeyi; “on” sayısı, bereket, çaba ve fedakârlığı; “kırk” sayısı ise sınanma, arınma ve tasfiyeyi simgeler. Büyük sayılar (100, 1000, 70.000) ise sevabın katlanması, geniş şefaat ve ilahi rahmet anlamlarını ifade eder.

Anahtar Kelimeler: Arap kültürü, sayılar, sembolizm, atasözleri, Arap dil örfü, rakamlar

Diplomatik Yazı Türleri

Serra Joughel — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

Diplomasi, devletler arasında barışçıl ilişkilerin kurulması, sürdürülmesi ve yönetilmesinde temel araçlardan biridir. Bu ilişkilerin ruhunu taşıyan, iradeyi şekillendiren ve hafızaya kaydeden en önemli unsurlardan biri ise diplomatik yazıdır. Diplomatik yazılar, sadece mesaj ileten metinler değil; aynı zamanda devlet aklının kâğıda dökülmüş hâli, millî iradenin dışa yansıyan ifadesidir. Her diplomatik metin, belirli bir siyasal niyeti, stratejik pozisyonu ya da tarihsel bir süreci yansıtır. Bu yazılar, krizlerin eşiğinde bir uyarı, barışın eşiğinde bir niyet, iş birliğinin başında bir temel olabilir. Sözlü ifadelerin geçiciliğine karşılık, diplomatik yazılar kalıcılığı ve resmiyetiyle öne çıkar; geleceğe bırakılan bir tanıklık, uluslararası ilişkilerde kullanılan en rafine araçlardan biridir. Diplomatik yazışmalar, yalnızca günün siyasetini şekillendiren geçici metinler değil; aynı zamanda devletlerin asırlar boyu birbirleriyle ördüğü ilişkilerin kayıt altına alınmış hafızasıdır. Bu yönüyle, diplomatik yazı hem diplomasinin konuşan dili hem de tarihin sessiz tanığıdır. Diplomatik yazıların taşıdığı bu tarihî ve stratejik anlam, onları sadece içerik bakımından değil, biçimsel olarak da titizlikle incelenmesi gereken metinler hâline getirir. Diplomatik yazı türlerini tanımak ve doğru şekilde kullanmak, uluslararası ilişkilerde hem hukuki geçerlilik hem de stratejik derinlik açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, diplomatik metinleri sadece okunacak belgeler değil; aynı zamanda çözümlenmesi gereken çok katmanlı diplomatik araçlar olarak değerlendirmek gerekir.

Anahtar Kelimeler: diplomasi, diplomatik yazışma, diplomatik yazı türleri, uluslararası ilişkiler.

Yusuf İdris’in Gökyüzünden Bir Sofra Adlı Kısa Öyküsü Üzerine Bir İnceleme

İbrahim Ethem POLAT, Celal Turgut KOÇ — Mon, 30 Jun 2025 00:00:00 +0300

Yüzlerce yıl öncesine uzanan çeşitli formlarda örnekleri bulunan kısa öykünün modern anlamda 20. yüzyıldan itibaren Arap Edebiyatında bağımsız bir tür olarak ortaya çıktığını söylemek mümkündür. Mısır tarihten gelen zengin edebi alt yapısından beslenerek bu türün ilk örneklerinin görüldüğü ülkelerden biri olmuştur. Mısır'ın en önemli edebiyatçılarından biri sayılan Yusuf İdris öykü alanında öne çıkmıştır. Eserlerinde Mısır halkının yaşadığı ekonomik, siyasi ve kültürel sorunlara ile çatışmalara yer veren yazar Mısır'a özgü bir edebiyat oluşturulması için büyük çaba sarf etmiştir. Bu çalışmaya konu olan Gökyüzünden Bir Sofra (طبلية من السماء) isimli kısa öykü Yusuf İdris tarafından 1958 yılında yayımlanan Bir Şeref Meselesi (حادثة شرف) koleksiyonunda yer alan yedi kısa öyküden biridir. Öykü Munyetu'n-Nasr isimli bir beldede yaşayan Şeyh Ali etrafında dönmektedir. Kısa öykü gözlemci bakış açısıyla anlatılmakta olup öykünün geçtiği zaman belli değildir. Fasih Arapçanın hâkim olduğu öyküde yakın bir dil kullanılmıştır. Sıkça kullanılan diyaloglar sayesinde okuyucu öykünün içine çekilmiş gibidir.