Arap Mesellerinin Kaynakları Sources of Arabic Proverbs
Article Sidebar
Main Article Content
Özet
Meseller, özlü bir yapıya sahip olmaları; toplumun tecrübelerini, değerlerini, tarihini, kültürünü ve edebî birikimini göstermeleri yönüyle Arap sözlü kültüründe önemli bir yere sahiptir. Mesellerin sahip olduğu bu çok boyutlu yapının sebebi, onların ortaya çıkışında etkili çeşitli unsurlardan kaynaklanan bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Bahsi geçen çeşitliliğe istinaden, Arap mesellerinin kaynaklarının, genel çerçevede kültürel, edebî ve dinî etkenlerden beslenerek ortaya çıktığı görülmektedir. Makalemizde bu genel çerçeve ölçeğinde, Arap mesellerinin kaynakları; şiir, hikmet, teşbih ve kinayeli söyleme dayalı ifadeler ve olgu, kıssa, Kur’an, Hadis olmak üzere sekiz başlık altında incelenecektir. Arap mesellerinin ortaya çıkışına kaynaklık eden bu unsurlar arasında; olgular, mesellerin tarihi ve toplumsal bir arka plana sahip olduğunu göstermiş; şiir, teşbih ve kinayeye dayalı ifadeler, mesellerde kullanılan belagat zeminini ortaya çıkarmış; hikmet içeren sözler, mesellere derinlikli bir yapı kazandırırken; Kur’an ve Hadisler, meselleri dinî ve ahlaki bir boyuta taşımıştır.
Arap mesellerinin sahip olduğu bu çok yönlü yapı, onları sadece bir edebiyat ürünü olarak değerlendirmenin ötesine taşımaktadır. Nitekim çıkış kaynakları merkeze alınarak Arap meselleri incelendiğinde; meseller, yaşanan Hadiselerin, toplumsal hafızada nasıl konumlandırıldığını; hikmetli bir sözken, halk tarafından mesele dönüştürülen ifadedeki seçici algıyı; edebî söylemin günlük halk dilindeki kullanımını, dinî referanslı ifadelerin, Müslüman Arap toplumlarda nasıl birer mesele dönüştürüldüğünü gösteren, toplumsal bir kültür birikimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yönüyle çalışmamız, Arap mesellerinin edebî bir ürün olmasının yanında, kaynakları dikkate alındığında Arap toplumunun kültür birikimini yansıtan temel bileşenlerden olduğunu çeşitli örneklerle ortaya koymaktadır. Ayrıca Arap mesellerinin sahip olduğu bu kültür birikiminin, edebiyat alanının yanında, toplum bilimleri için de değerli bir inceleme alanı sunduğu görülmektedir.
Article Details
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Referanslar
Atîk, A. (1982). Kitâbu ilmi’l-beyân, Dâru’n-nahda el-Arabiyye.
Abdülbâkî, M. F. (1986). el-Lü’lü’ü ve’l-mercân fîmâ İttefeka aleyhi’ş-Şeyhân, Dâru’l-hadîs.
Abdürrazık, H. İ. (2006). Belagatü’s-sâfiye, el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türas.
Askeri, E. H. (t.y.) Cemheretü’l-Emsal, Dâru’l-Fikr.
Avni, H. (t.y.). Minhâcu’l-vâzıh li’l-belâga, Mektebetu’l-Ezheriyye.
Cahiz, E. O. (t.y.). el-Beyân ve’t-tebyin. Mektebetü’l-Hilâl.
Çetin, N. (2011). Eski Arap Şiiri, Kapı Yayınları.
Desûki, E. A. (t.y.). Hâşiyetü’d-Desûkî alâ muhtasari’s-Sa’d, Mektebetu’l-Asriyye.
Durmuş, İ. (2004). Mesel. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 29, ss. 293-297). TDV Yayınları.
el-İşbilî, E. M. (with Hâmd b. Muhammed Gammâs). (1999). El-Cem’u beyne’s-sahihayn,(1. bs). Dâru’l-Muhakkik.
ed-Dabbî, E. A. (1983). Emsâlü’l-Arab, Dârü’r-Raidi’l-Arabi.
el-Asgar, A. (1999). Kitâbü’l-ihtiyâreyn: El-mufaddaliyyât ve’l-esmaiyyât, Dârü’l-Fikri’l-Muâsır.
el-Bekri, A. A. (1971). Faslü’l-Makal Fî Şerhi Kitâbi’l-Emsal, (1. bs). Müessesetü’r-Risâle.
el-Cürcânî, Ş. A. (1983). et-Ta’rifat, (1. bs). Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
el-Mağribi, E.-H. (t.y.). Neşvetü’t-tarab fî tarihi cahiliyyeti’l-Arab, Mektebetü’l-Aksa.
el-Makdİsî, A. (2021). el-Umdetü fi’l-ahkâm, (2. bs).
ez-Zemahşerî, E. K. (t.y.). el-Faik fî garibi’l-hadîs, (2. bs). Dâru’l-Marife.
ez-Zemahşerî, E.-K. (1987a). el-Müstaksa fî emsali’l-Arab, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
ez-Zemahşerî, E.-K. (1987b). el-Müstaksâ fî emsâli’l-Arab, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Halil b. Ahmed. (t.y.). Kitâbu’l-ayn, Mektebetü’l-Hilâl.
el-Yûsî, H. (1981). Zehrü’l-ekem fi’l-emsal ve’l-hikem, (1. bs). Dârülbeyzâ.
Hitâbî, E. S. (1988). A’lâmü’l-hadîs, (1. bs). Câmiatü Ümmü’l-Kurâ.
İbn Rifâa. (t.y.). Kitâbü’l-emsâl (1. bs). Dâru Sadu’d-dîn.
İbnü’l-Cevzi, E.-M. (2013). Mir’atü’z-zaman fî tevârîhi’l-a’yan, (1. bs). er-Risaletü’l-Âlemiyye.
İbnü’l-Esîr, M. E. (1972). Câmiu’l-usûl fî ehâdîsi’r-resûl , (1. bs). Mektebetu’-l-Halvânî.
Kandemir, M. Y. (2004). Mesel. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 29, ss. 297-299). TDV Yayınları.
Kapar, M. A. (1995). Eyyâmü’l-Arab. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi , (C. 12, ss. 14-16). TDV Yayınları.
Katamış, A. (1988). El-Emsâlü’l-Arabiyye, : Dârü’l-Fikr.
Kur’an Yolu Meâli. (t.y.). Erişim 08 Ocak 2023, https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/
Meydani, E.-F. (t.y.). Mecmaü’l-Emsal, Dâru’l-Marife.
Miskeveyh, E. A. (2002). Tecâribü’l-ümem, (2. bs). Dâr-u Surûş.
Nüveyrî, Ş. A. (2002). Nihayetü’l-ereb fî fünuni’l-edeb, (1. bs). Dâru’l-kütüb ve’l-vesâigi’l-kavmiyye.
Ahmet Muhtar , A. Mu’cemü’l-lugati’l-arabiyyeti’l-muâsıra, (C. 3). Kahire : Âlemü’l-Kütüb.
Ahmet Muhtar, (2008). Mu’cemü’l-lugati’l-arabiyyeti’l-muâsıra. (1. bs). Âlemü’l-Kütüb.
Bulut, A.(2019). Belâgat: Meânî- Beyân- Bedî , (9. bs). M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Ramhürmüzî, E. M. (1988). el-Emsâlü’l-hadîs, (1. bs). Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye.
Râzî, E. A. (1999). Muhtârü’s-sıhah, (5. bs).
Seâlibî, E. M. (1981). et-Temsîl ve’l-muhadara , (3. bs). : Dârü’l-Arabiyye li’l-Kitâb.
Sîde, E.-H. (2000). el-Muhkem ve’l-muhitü’l-a’zam, (1. bs). Dâru İhyai’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Sirâfî, E. S.(2008). Şerhu Kitabü Sibeveyhi , (1. bs). Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye.
Suhârî, S. (1999). Kitâbü’l-ibane fî’l-lugati’l-Arabiyye, Vizaretü’t-Türasi’l-Kavmi ve’s-Sekâfe.
Tebrizi, E. A. & el-Elbânî, M. N. (1985). Mişkâtü’l-mesâbih, (3. bs). Mektebetü’l-İslâmî.
Tehânevî, M. (1996). Keşşafu ıstılahati’l-fünun, (1. bs). Mektebetü Lübnan.
Ubeyd, K. (1980). Kitâbü’l-emsal, (1. bs). Dâru’l-memûn li’t-türâs.
Yakub, E. B. (1995). Mevsûatu emsâli’l-Arab, (1. bs). Beyrut : Dârü’l-Cil.
Yazıcı, N. (2003). Arapça- Türkçe / Türkçe- Arapça atasözleri ve deyimler, Rağbet Yayınları.
Zebidi, E.-F. (2001). Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs, Vizâratü’l-irşâd ve’l-enbâ fi’l-Kuveyt.
Zürkânî, E. A. (2018). Muhtasarü’l-Makasıdi’l-hasene fî beyâni kesirin mine’l-hadisi’l-müştehire ’ale’l-elsine, (1. bs). Mektebetü’l-Meymene el-Medeniyye.